مصدومیت زانوی دونده یک اصطلاح عامیانه برای سندروم اصطکاک ایلیو تیبیال بند (Iliotibial band friction syndrome) می باشد. این نوع آسیب دیدگی از جمله آسیب دیدگیهای ناشی از استفاده بیش از حد زانو بوده که معمولا در دونده ها و دوچرخه سواران رایج  می باشد و بخش بیرونی زانو را متاثر می سازد.

طبق مطالعات آماری بین 2 تا 10 درصد دونده ها دچار این آسیب دیدگی می شوند ولی این آمار در دوچرخه سواران شامل تقریبا 25 درصد می باشد.  

به منظور آشنایی هر چه بیشتر با این نوع آسب دیدگی (مصدومیت زانوی دونده) ابتدا لازم است تا اطلاعاتی در رابطه با آناتومی بخش بیرونی ران و زانو ارائه شود. باند ایلیو تیبیال (Ilio Tibial Band(ITB)) یک نوار بلند سفت بوده که از بالا به بخش بیرونی لگن (Pelvis) متصل بوده که به ایلیوم (Ilium) معروف می باشدو از پایین به بخش بیرونی استخوان تیبیا (استخوان ساق) متصل می باشد. درواقع این نوار بلند متشکل از یک بافت سفت فیبروزی بلند بوده که هیپ و زانو را به یکدیگر متصل می کند.

اپیکندیل خارجی یک برجستگی استخوانی می باشد که پهن ترین قسمت استخوان ران می باشد. هنگامیکه که زانو به صورت راست می باشد نوار ITB در مقابل اپیکندیل خارجی استخوان ران قرار می گیرد و زمانیکه که زانو به طور کامل خمیده می باشد نوار ITB در پشت اپیکندیل خارجی استخوان ران قرار می گیرد. در زمان حرکت زانو نوار ITB بر روی اپیکندیل خارجی ران با حداکثر اصطکاک در زاویه 30 درجه حرکت می کند.

  به هنگام فعالیت های زیاد زانو, مانند دویدن یا دوچرخه سواری, که بواسطه آن خم وراست شدن زانو افزایش پیدا می کند, سائیدگی نوار ITB بر روی اپیکندیل خارجی استخوان ران افزایش میابد که این اصطکاک زیاد باعث تورم بافتها می شود. حال اگر نوار ITB سفت باشد مقدار این اصطکاک نیز افزایش پیدا می کند و در نتیجه فرد مورد نظر دچار مصدومیت زانوی دونده می شود. اگرچه مابین نوار ITB و ران یک کیسه حاوی مایع خاص به نام بیورسا (Bursa)  می باشد که باعث کاهش اصطکاک بین نوار ITB و اپیکندیل ران می شود اما افزایش تحرکات بهمراه نوار ITB سفت باعث التهاب بیورسا نیز خواهد شد.

علائم ونشانه های مصدومیت زانوی دونده:

این نوع مصدومیت عموما با درد در قسمت بیرونی مفصل زانو همراه می باشد. این درد می تواند نواحی ران و بیرونی تیبیا (ساق) را نیز شامل شود که به هنگام دویدن یا دوچرخه سواری این درد بیشتر نیز می شود. معمولا, این درد به هنگام فعالیت زانو آغاز و با استراحت زانو از بین می رود. همچنین به هنگام بالا و پایین رفتن از روی پله ها نیز ممکن است این درد افزایش پیدا کند.

اغلب حساسیت شدیدی به هنگام لمس کردن اپیکندیل خارجی ران در نتیجه این آسیب دیدگی بوجود می آید. این اصطکاک معمولا بهنگامیکه زانو در زاویه 30 درجه خم می شود به بیشترین مقدار خود می رسد.

استفاده از تصاویر اشعه ایکس بعنوان تشخیص مصدومیت زانوی دونده روش مناسبی نمی باشد حال آنکه استفاده از م آر آی (MRI) در جائیکه التهاب بافت وجود داردیک روش مناسب برای تشخیص این نوع از آسیب دیدگی می باشد. اسکن التراسوند نیز یک روش موثر برای تشخیص این جراحت می باشد.

روشهای درمان مصدومیت زانوی دونده:

تقریبا درمان مصدومیت زانوی دونده از طریق فیزیوتراپی امکان پذیر می باشد. هدف از درمان در واقع از بین بردن التهاب های متمرکز و شناسایی ناهمترازی حرکتی زانو که باعث بروز این آسیب دیدگی شده است می باشد. اختلاف طول پا, کشیدگی موقعیت زانو و همچنین وضعیت قرارگیری پا به گونه ای که قوس پا به هنگام دویدن به سمت پایین باشد از جمله مواردی است که باعث مصدومیت زانوی دونده می شود. فیزیوتراپ ها عموما این موارد را در زمان ارزیابی فیزیکی چک می کنند و توصیه های لازم را به فرد آسیب دیده قبل از بازگشت به فعالیت بمنظور جلوگیری از حادتر شدن آسیب دیدگی می کنند.

بمنظور درمان متمرکز برای از بین بردن التهاب بافت عموما استفاده از کیسه های یخ روش مناسبی می باشد. درواقع استفاده از کیسه های یخ و استراحت زانو به همراه داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) زمانیکه درد خیلی زیاد می باشد یک روش کاملا موثر در درمان این آسیب دیدگی می باشد. کشیدن نوار ITB و ماهیچه های متصل به آن (Gluteus Maximus and Tensor Fascia Latae) باعث کاهش تنش در نوار ITB می شود.


ورزشهای کششی و حرکتی زانو

تمرینات بدنسازی برای تقویت زانو

ورزش با توپ جیم بال برای مفصل زانو


در مواردی که استراحت و استفاده از کیسه های یخی در درمان موثر واقع نمی شوند تزریق کورتیکواستروئید در ناحیه بیورسا بر روی اپیکندیل خارجی ران کاملا موثر واقع می شود که البته در این مورد پزشک یک دوره هفت روزه استراحت برای فرد آسیب دیده در نظر می گیرد.

در مواردی که آسیب دیدگی خفیف می باشد استفاده از زانوبندهای خاص که سطح بالایی زانو را می بندد به هنگام دویدن موثر می باشد. در واقع این نوع از زانوبندها ازطریق اعمال نیروی فشاری در بالا و پایین کپسول زانو باعث کاهش تنش در نوار ITB می شود در درمان این آسیب دیدگی موثر می باشد.

روشهای پیشگیری از مصدومیت زانوی دونده:

به طور کلی هر عاملی که باعث افزایش اصطکاک بین نوار ITB و اپیکندیل خارجی ران شود باعث افزایش احتمال این نوع از آسیب دیدگی می شود. از آنجا که سفتی نوار ITB باعث افزایش اصطکاک می شود لذا کشیدگی نوار ITB و ماهیچه های متصل به آن, به منظور کاهش اصطکاک روشی موثر می باشد. برای این امر بهتر است از زانو بندهای مخصوص بالای زانو استفاده شود.

اختلاف طول پا باعث افزایش تنش در قسمت بیرونی زانو در پای بزرگتر می شود که این امر باعث سفت شدن نوار ITB و در نتیجه افزایش اصطکاک می شود. اختلاف طول پا بیش از 1 سانتیمتر از طریق استفاده از کفی کفش در پای کوچکتر به منظور ایجاد تقارن راه حل مناسبی می باشد.

 همچنین اختلاف طول پا نیز ممکن است از طریق دویدن بر روی سطوح ناهموار نیز بوجود آید که از این رو همواره توصیه می شود که بر روی سطوح هموار دویدن صورت بگیرد.

از جمله موارد دیگری که باعث مصدومیت زانوی دونده می شود ضعف در ماهیچه گلوتئوس مدیوس (Gluteus Medius) می باشد که این امر باعث افزایش تنش در نوار ITB می شود که جهت رفع این عیب باید یک دوره تمرین جهت تقویت این عضله صورت بگیرد.