شکستگی استخوان متاتارسال یکی از رایج ترین آسیب های پا بوده که تقریبا در اکثر فعالیت های ورزشی وجود دارد. ورزشکاران مشهوری از جمله دیوید بکهام, وین رونی, اشلی کول و استیون جرارد همگی دچار این عارضه شده اند. بمنظور درک بیشتر از این آسیب دیدگی بهتر است تا اشاره مختصری به آناتومی پا شود.

در هر پا پنج استخوان متاتارسال وجود دارد. این استخوانها تقریبا بزرگ بوده که دربین استخوان تارسال پشت پا و انگشتان پا قرار دارد. به طور کلی, قوزک و پا دو فعالیت اصلی نیروی محرکه و ساپورت را انجام می دهند که در این دو فعالیت استخوان متاتارسال نقش تعیین کننده ای را برعهده دارد. برای فرآیند نیروی محرکه آنها (استخوانهای متاتارسال) مثل یک اهرم سفت عمل می کنند و برای فرآیند ساپورت بعنوان یک ساختار انعطاف پذیر که کمک به تعادل می کنند, نقش ایفا می کنند.

 

شکستگی استخوان متاتارسال در اثر اعمال ضربه مستقیم, نیروی چرخشی زیاد و استعمال مفرط حاصل می شود. در حین فوتبال, اعمال ضربه به کف پا و یا راه رفتن روی پای حریف باعث ایجاد این شکستگی می شود. از آنجاییکه بافتهای نرم کمی جهت نگهداری بالای پا وجود دارد آسیب استخوان متاتارسال بسیار متداول می باشد. دومین, سومین و چهارمین استخوان متاتارسال بر اثر این مکانیزم بسیار مستعد شکستگی می باشند, اگرچه استخوان پنجم متاتارسال بیشتر اوقات در فوتبال شکسته می شود.

پنجمین استخوان متاتارسال به چهار قسمت آناتومیکی تقسیمی می شود (پایه, نقطه اتصال پایه و شفت, شفت و گردن) و در نتیجه انواع مختلفی از شکستگی در هریک از قسمت ها می تواند رخ دهد.

 

شکستگی پایه در استخوان پنجم متاتارسال رایج ترین آسیب این استخوان پنجم می باشد, که در نتیجه آسیب پیچشی پا یا قوزک ایجاد می شود. در زمان غلطش قوزک به سمت داخل, یک رباط قوی وجود دارد که به استخوان پایه متصل شده و آنرا می کشد که اگر بیش از حد باشد باعث در رفتن استخوان پایه می شود. این نوع از آسیب دیدگی بدون عمل قابل درمان است و راه رفتن به محض برداشت واکر پلاستیکی برداشتنی امکان پذیر می باشد.

محل اتصال استخوان پایه و شفت جایی است که در زمان شکستگی مشکلات زیادی را ایجاد می کند. دلیل این مشکل این است که ترمیم استخوان وابسته به جریان خوب خون می باشد که این محل از تغذیه خونی کمی برخودار است. شکستگی قسمت شفت متاتارسال در نتیجه پیچش پا در زمان فرود از حالت پرش رخ می دهد (مانندرقص باله) و این شکستگی خیلی سریع بدون احتیاج به عمل جراحی ترمیم میابد.

استعمال مفرط نیز منجر به تنش شکست در متاتارسال می شود. زمانیکه از پا برای مدت زمان زیادی استفاده می شود, عضلات دچار خستگی می شوند, بگونه ایکه دیگر قادر به جذب نیروهای وارد شده نمی باشند و در نتیجه نیروی بیشتری را به استخوانها منتقل می کنند, که این امر باعث افزایش احتمال شکستگی استخوانها می شود. اینگونه از شکستگی در استخدامی ارتش و ورزشهای انفرادی رایج می باشد و با نام شکستگی مارش (March Fracture) متداول می باشد. آسیب استخوان دوم متاتارسال نیز در نتیجه استعمال مفرط نیز متداول می باشد در صورتی که استخوان پنجم متاتارسال نیز تحت تاثیر می تواند قرار بگیرد. در حالیکه شکست در استخوان دوم بخوبی التیام میابد, فرآیند ترمیم استخوان پنجم ممکن است که مشکلاتی به همراه داشته باشد.

علائم و نشانه های شکستگی متاتارسال

در هنگام شکستگی استخوان متاتارسال درد شدیدی وجود دارد و راه رفتن مشکل می باشد. با تماس نقطه آسیب دیده درد نیز احساس می شود. ورم و همچنین کوفتگی در این آسیب دیدگی وجود دارد.

درمان شکستگی استخوان متاتارسال

با احتمال شکستگی استخوان متاتارسال بیمار باید فورا به بیمارستان منتقل شود تا پزشک با استفاده از تصاویر اشعه ایکس شکستگی را تایید کند. بمنظور تسکین درد استفاده از کیسه های یخی مفید می باشد البته ممکن است پزشک از دارو های ضد درد نیز استفاده کند. استفاده از کیسه های یخی برای مدت بیست دقیقه در هر دو ساعت مفید می باشد.

درمان نهایی شکستگی استخوان متاتارسال وابسته به نوع و محل شکستگی می باشد. اگر شکستگی ایجاد شده بر اثر برخورد مستقیم باشد و تکه ها در محل خود باشند لذا روش درمان بصورت بدون تحرک سازی از طریق استفاده از گچ های پلاستیکی قابل برداشتن و عدم تحمل وزن بمدت 6 تا 8 هفته کافی می باشد.

استفاده از گچ های پلاستیکی قابل برداشتن در مقایسه با گچ های معمولی خیلی بهتر می باشند زیرا این گچ ها قابل باز شدن می باشند و لذا می توان فرآیندهای فیزیوتراپی جهت جلوگیری از سفتی مفصل قوزک را انجام داد. بعلاوه, تمرینهای قلبی عروقی از طریق تمرینهای بدون وزن در استخر با استفاده از کمربند شناوری قابل حصول می باشد که برای فرآیند فیزیوتراپی بسیار موثر می باشد.

استفاده از گچ های پلاستیک قابل برداشتن همچنین برای تنش شکست مارش دومین استخوان متاتارسال و شکست چرخشی پنجمین استخوان متاتارسال مفید می باشد.

 از آنجائیکه تنش شکست پایه پنجمین استخوان متاتارسال ظرفیت ترمیم پذیری کمی دارد به همین دلیل بعضی از ارتوپد ها عمل جراحی را ترجیح می دهند. در این  روش یک برش کوچک در مرز خارجی پا صورت می گیرد و یک پیچ کوچک در میانه استخوان شکسته قرار می گیرد. با این روش بازگشت  به فعالیت ورزشی معمولا بعد از 6 تا 8 هفته امکان پذیر می باشد.

پیشگیری از شکستگی استخوان متاتارسال

 

اگر نیروی وارد شده به پا در حین تصادف زیاد باشد لذا کار خاصی را جهت جلوگیری از آن نمی توان انجام داد. هرچند پوشیدن کفش مناسب که بیشترین محافظت را بعمل بیاورد از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.