آسیب مفصل لیسفرانک در نتیجه شکستگی استخوانهای میانه پا و یا پارگی لیگامانهایی که میانه پا را محافظت می کند ایجاد می شود. این آسیب باعث ایجاد درد در پا می شود که تشخیص آن به دلیل شباهت علائم با پیجش پا به سختی امکان پذیر می باشد. این آسیب دیدگی خیلی رایج نمی باشد و در نتیجه یک نیروی زیاد بر روی پا ایجاد می شود.

میانه پا متشکل از مجموعه ای از استخوانهای کوچک می باشد که تشکیل یک قوس روی پا را می دهد. در بین این استخوانها, پنج استخوان بزرگ متاتارسال (Metatarsals) به انگشتان پا متصل می شوند. این استخوانها بوسیله لیگامانها در محل خود قرار می گیرند. از آنجائیکه بین اولین و دومین استخوان متاتارسال هیچگونه لیگامانی وجود ندارد یک ضربه می تواند باعث شکستگی یا در رفتگی آن شود. میانه پا نقش تعیین کننده ای را در پایداری قوس پا و راه رفتن ایفا می کند. در زمان راه رفتن, این ناحیه از پا نیروی ایجاد شده توسط عضله ساق را به ناحیه جلوی پا منتقل می کند.

تصادف های خیابانی و یا اعمال ضربه به کف پا از طرف حریف در فوتبال باعث بروز این آسیب دیدگی می شود. آسیب مفصل لیسفرانک اشاره به شکستگی و یا پیچش رباط در مفصل تارسو-متاتارسال (Tarso_Metatarsal) دارد. معمولا از هر 55000 نفر در سال یک نفر دچار این آسیب دیدگی می شود.

مفصل تارسو متاتارسال در واقع همان مفصل لیسفرانک بوده که نام آن از جکوئس لیسفرانک (Jaques Lisfranc) یکی از جراحان ناپلئون اقباس شده است. او از قطع عضو در بین این مفصل برای درمان قانقارنیا (gangrene) در پا در قرن نوزدهم میلادی استفاده کرد و از آن زمان به بعد نام او نیز روی این مفصل گذاشته شد.

میزان شدت این آسیب دیدگی می تواند از آسیب به یکی از مفاصل تا آسیب به چند مفصل متغیر باشد. آسیب مفصل لیسفرانک تمایل به آسیب رساندن به عضروف مفصلی بین مفاصل دارد, به گونه ایکه اگر با عمل جراحی اصلاح نشود احتمال بروز کفی پا و یا آرتروز میانه پا در آینده وجود دارد. هرچند, در حال حاضر بهترین عمل جراحی هم نمی تواند مانع از بروز آرتروز میانه پا بدلیل آسیب غضروف مفصلی در آینده شود. 

علائم و نشانه های آسیب مفصل لیسفرانک

تشخیص این آسیب دیدگی ممکن است کمی مشکل باشد. بدلیل برخورد ضربه بر روی پا تمیز دادن شکستگی استخوان تارسال یا کبودی استخوان مشکل می باشد, به این دلیل که علائم و نشانه ها کاملا یکسان می باشد (عدم توانایی تحمل وزن عادی بدلیل وجود درد, حساسیت به تماس, ورم و کوفتگی پا) . حتی تصاویر اشعه ایکس در تشخیص آن دارای ابهام می باشد. از هر 5 مورد آسیب لیسفرانک  یک نفر  از طریق تصاویر اشعه ایکس قابل تشخیص نمی باشد.

در زمانیکه شکستگی واضحی وجود ندارد, و یا شکستگی خیلی ریزی در تصاویر اشعه ایکس موجود است, باید جابجایی بین استخوان متاتارسال و تارسال مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور باید تصویر اشعه ایکس در زمانیکه بیمار ایستاده است گرفته می شود.

بطور کلی علائم این آسیب دیدگی شامل موارد زیر می شود:

·         روی پا ممکن است که ورم کند و دردناک باشد.

·         در هر دو قسمت رو و کف پا ممکن است که کوفتگی وجود داشته باشد.

·         درد در زمان ایستادن و راه رفتن شدیدتر می شود بطوریکه بهتر است از عصا استفاده شود.

درمان آسیب مفصل لیسفرانک

روش درمان براساس میزان شدت آسیب دیدگی متغیر می باشد. اگر پارگی جزئی در رباط تارسو متاتارسال بدون پهن شدگی واضح در تصاویر ایکس وجود داشته باشد روش درمانی محافظه کارانه کافی خواهد بود. در این مورد پای بیمار در واکرهای پلاستیکی قابل برداشتن بمدت 4 تا 6 هفته بمنظور بی تحرک قرار دادن پا گذاشته می شود. در این مدت درمان با استفاده از فیزیوتراپ متخصص به منظور کاهش سفتی پا امکان پذیر می باشد.

استفاده از کیسه های یخی برای مدت بیست دقیقه در هر دو ساعت بمنظور کاهش درد موثر می باشد. ممکن است از داروهای ضد درد نیز استفاده شود.

از جمله مزایای استفاده از واکرهای پلاستیکی قابل برداشتن (قوزک بند های قابل برداشتن) اینست که بواسطه استفاده از آن می توان درمانهای دیگر را نیز دنبال کرد. بعنوان مثال می توان آنها را باز کرد و در استخر پیاده روی کرد و یا توسط فیزیوتراپ جلسات توانبخشی متعددی جهت پیشگیری از خشک شدن مفصل قوزک در این مدت برگزار نمود.

بعد از گذشت شش هفته استفاده از این واکرها, انجام فعالیت با بار متعادل می تواند صورت بگیرد و فیزیوتراپ بمنظور تسکین سفتی در مفصل که ممکن است در این مدت ایجاد شود از تکنیکهای متحرک سازی استفاده می کند. ماساژ در صورتی که همچنان مقداری ورم وجود دارد نیز استفاده می شود و بازگشت تدریجی به فعالیت ورزشی از این مرحله آغاز می شود.

در مواردی که آسیب لیگامان تارسو متاتارسال شدیدتر می باشد, پیش بینی روش مناسبی نمی باشد. آسیب این رباط باعث ناپایداری در مفصل لیسفرانک می شود و در تصاویر اشعه ایکس پهن شدگی بین مفصل تارسو متاتارسال وجود دارد. اگر فرد آسیب دیده تلاش به بازگشت به ورزش مانند فوتبال کند در زمان شوت کردن و چرخیدن احساس درد می کند. در دراز مدت این ناپایداری موجب در معرض قرار دادن مفصل لیسفرانک در مقابل آرتروز می شود. به همین دلیل بعضی پزشکان اعتقاد به عمل جراحی جهت بازگردانی آناتومی صحیح مفصل تارسو متاتارسال دارند.

بسته به اولویت های پزشک از سیم و پیچ جهت بازگردانی استخوانها به موقعیت اصلی استفاده می شود. بعد از عمل جراحی فرد آسیب دیده باید برای مدت 2 تا 3 ماه از گچ های قابل باز شدن استفاده کند. بعد از سه ماه فرد آسیب دیده می تواند فعالیت های نرمال با قابلیت تحمل وزن را انجام دهد. به منظور بازگشت به ورزش باید با پزشک مشورت شود که آیا می توان در حضور پیچ و سیم فعالیت کرد یا خیر که اگر تصمیم بر حذف پیچ و سیم باشد باید شش هفته بعد از برداشتن آن نیز استراحت کرد تا استخوان کاملا ترمیم یابد.

پیشگیری از آسیب مفصل لیسفرانک

  جلوگیری از این آسیب دیدگی بدلیل ماهیت برخوردی آن کار مشکلی می باشد اما بهتر است که از کفش های ورزشی مناسب استفاده شود تا از طریق جذب ضربه, احتمال این آسیب دیدگی را کاهش دهد.