در بین انواع آرتروز, آرتروز از نوع روماتوید (Rheumatoid) در مقایسه با  استیوآرتروز (Osteoarthritis) در دست و مچ دست متداولتر می باشد. از جمله علائم رایج استیو آرتروز مچ دست می توان به درد مچ, سفتی مچ و از بین رفتن بازه حرکتی مچ دست اشاره کرد.

بخاطر اهمیت بالای بازه حرکتی مچ, آرتروز مچ دست می تواند اثرات جدی بر زندگی روزمره انسان داشته باشد. آرتروز مچ دست معمولا در افراد بالای 45 سال سن رخ می دهد اما در افرادی که دچار شکستگی مچ یا پیچش و یار هرگونه عارضه ای که منجر به ناپایداری مچ شود ممکن است در سنین پایین تر نیز رخ دهد.

به منظور درک بیشتر آرتروز مچ دست بهتر است تا اشاره کوچکی به آناتومی مچ دست شود. مچ دست از یک سری مفاصل پیچیده تشکیل شده است که مسئول حرکات چرخشی, عقب و جلو, حرکات پهلو به پهلو مچ و دست می باشد.

در ساعد دست, مفصل بین استخوان اولنا و رادیوس به نام مفصل النا- رادیو (Radio-Ulna) شناخته می شود.مفصل بین ساعد و استخوان کوچک مچ به نام مفصل رادیو-کارپال (Radio-Carpa) و مفاصل بین استخوانهای کوچک مچ به نام مفاصل کارپال معروف می باشند. چرخش مچ دست تا حدود زیادی در ساعد  زمانیکه استخوان رادیوس حول اولنا می چرخد رخ می دهد. حرکت عقب به جلو و حرکت پهلو به پهلو مچ دست تا حد زیادی در مفصل رادیو-کارپال و مفاصل کارپال رخ می دهد, اگرچه ترکیبی از حرکات مفاصل با چرخش مچ وجود دارد.

آرتروز مچ دست معمولا در اثر شکستگی مچ دست, استخوان اسکافوید (شکستگی اسکافوید) یا شکستگی استخوان رادیوس (شکستگی کولس), رخ می دهد. معمولا استخوان اسکافوید بدلیل فقدان منابع خونی خوب ترمیم نمی شوند که به نام نکروز تنه تالوس (Avascular Necrosis) معروف می باشد. این شکستگی استخوان اسکافوید باعث تغییر در مکانیک مچ دست می شود که منجر به Scaphoid Non-Union Advanced Collapse(SNAC) می شود, جائیکه اول استایولید نوک رادیوس و بعد مفصل بین رادیوس و اسکافوید به یک تماس غیرنرمال می رسند و منجر به آرتروز می شود.

همچنین آرتروز مچ ممکن است در اثر عواقب جراحت وارده بر لیگامان مچ ایجاد شود. در زمان پیچش مچ, آسیب وارده به لیگامانها ( متداولترین آن لیگامان اسکافو- لونیت (Scapho-Lunate) بین استخوان اسکافوید و لونیت می باشد) باعث ناپایداری مچ که نهایتا منجر به آرتروز مچ به همراه Scapho Lunate Advanced Collapse(SLAC) می شود که این امر منجر به تخریب کامل سطح مفصل, مفصل اسکافو-لونیت می شود.

در هر دو صورت SNAC,SLAC آرتروز مچ دست به تدریج موارد زیر را تحت تاثیر قرار می دهد:

1. نقطه اتصال رادیال استایلوید-اسکافوید (The radial Styloid-Scaphoid)
2. مفصل رادیو-اسکافوید
3. مفصل بین کپیتیت و لونیت (Capitate and Lunate)
4. تمامی مفاصل بین استخوانهای مچ

جراحت اولیه باعث تغییر در مکانیک مفاصل مچ می شود و فرآیند تدریجی انحطاط مفصل آغاز می شود.

شبیه سایر مفاصل, انتهای استخوانهای مچ دست بوسیله مایع زجاجی پوشیده شده است. غضروف زجاجی به صورت عادی یک سطح صاف بوده که ایجاد یک حرکت بدون اصطکاک می کند اما آسیب اولیه سطح رویی این لایه باعث ایجاد یک ظاهر سائیده شده می کند. همزمان با افزایش تنش, این سطح سائیده شده تبدیل به یک شیار و درز در سطح غضروف مفصلی می شود که باعث رویت استخوان زیری می شود. این امر موجب ورم مفصل مچ دست که بصورت درد و ورم می باشد می شود. تکه های استخوان می تواند در مچ دست شل شوند که منجر به قفل شدن ویا محدویت حرکت مچ می شود.

وضعیت غیر جراحتی, مانند بیماری Kienbock یا تغییر شکل Madelung نیز می تواند منجر به بروز آرتروز مچ دست شود. در بیماری Kienbock استخوان لونیت بدلیل کمبود منابع خونی میمیرد. علت اصلی بیماری Kienbock نامشخص می باشد, اما ممکن است در نتیجه تنش متناوب وارد بر مچ در زمان فعالیتهای کاری باشد.

در دیگر موارد مادرزادی مچ دست, مانند تغییر شکل Madelung نیز می تواند منجر به آرتروز شود. این عارضه یک بیماری می باشد که به مرور زمان توسعه میابد که استخوان رادیوس را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث رشد غیرنرمال مچ دست می شود. این عارضه در دخترهای نوجوان بیشتر اوقات مشاهده می شود. تغییرات ایجاد شده بوسیله این دو عارضه غیر جراحت باعث تغییر در مکانیک مچ شده که منجر به ایجاد آرتروز مچ دست می شود.

علائم و نشانه های آرتروز مچ دست

درد مچ دست رایج ترین نشانه آرتروز مچ دست می باشد. فعالیتهایی نظیر پیچش, باز کردن در, باز کردن درب بطری, دریافت توپ در ورزشهای تنیس و گلف باعث ایجاد درد در آرتروز مچ دست می شود. با پیشروی آرتروز, تکه های شل غضروفی یا استخوان ممکن است باعث ایجاد محدودیت حرکتی مچ دست شود. ورم بهمراه از کار افتادگی سطح مفصل باعث ایجاد ورم دردناک مچ دست می شود. تشخیص آرتروز مچ دست با استفاده از تصاویر اشعه ایکس که بصورت از بین رفتن فضای بین استخوانها می باشد قابل تایید می باشد.

افراد مبتلا به آرتروز مچ دست معمولا چه در فعالیتهای ورزشی یا کاری بیش از حد از آن کار می کشند و این افراد یک تشدید درد در ناحیه متاثر از آرتروز را تجربه می کنند. این تشدید درد معمولا بمدت 48 ساعت طول می کشد و معمولا شامل سفتی (مخصوصا در هنگام صبح) و درد در ناحیه متاثر می باشد. این تشدید درد با استفاده از استراحت و داروهای ضدورم غیر استروئیدی تجویز شده توسط پزشک قابل برطرف شدن می باشد. استفاده از کیسه های یخی برای مدت بیست دقیقه در هر دو ساعت جهت کاهش درد و ورم مفید می باشد.

زمان قابل توجهی ممکن است بگذرد تا دوباره این بروز آرتروز خود را نمایان سازد اما هر زمان که این عارضه بروز نماید نسبت به زمان قبل شدت بیشتری خواهد داشت. همچنان با گذشت زمان و اعمال تنش بر روی مچ فاصله بین هر بار تشدید درد کمتر می شود تا جائیکه فرد آسیب دیده حتی در زمان استراحت نیز این درد را تحمل می کند. با پیشروی هرچه بیشتر آرتروز علائم آغاز درد با فعالیت زیاد و همچنین سکون زیاد آغاز می شود. اگرچه در ابتدای شدت درد استراحت ضروری می باشد, در مراحل بعدی بیماری عدم استفاده از مچ دست باعث وخیم تر شدن شرایط می شود.

درمان آرتروز مچ دست

درمان کلیدی این عارضه از طریق ارزیابی دقیق توسط پزشک ارتوپد متخصص آسیب های مچ و دست قابل حصول می باشد. این متخصص جهت بررسی این آسیب احتیاج به تصاویر اشعه ایکس و م آر آی دارد تا بتواند ناحیه ای که باعث بروز چنین مشکلی است را شناسایی کند. در زمان تشخیص دقیق محل دقیق این عارضه, درمانهای مناسب قابل اقدام می باشد.

در واقع هیچ چیز بهتر از آموزش افراد در درمان این آسیب دیدگی موثر نمی باشد. از طریق درک مکانیزم آرتروز افرا می توانند تغییراتی در شیوه زندگی روزمره خود بوجود بیاورند تا از طریق آن آرتروز را به نحوی مدیریت کنند. تغییرات عملی در شیوه زندگی مانند استفاده از تجهیزات قاشق و چنگال با قابلیت گریپ بالا, و همچنین تجهیزات ورزشی با قابلیت گریپ بالا باعث می شود تا تنش وارده بر مفصل مچ کاهش یابد.

درمانهای محافظه کارانه مانند فیزیوتراپی در جلوگیری از انحطاط بیشتر مچ دست نقش تعیین کننده ای دارند. آتل بندی مچ دست با استفاده از مچ بندهای مخصوص باعث حذف تنش از مچ و مانع از بروز تشدید درد می شود.

تشدید درد آرتروز مچ دست با استفاده از داروهای ضدورم غیر استروئیدی تجویز شده توسط پزشک قابل درمان می باشد. ژل های ضد ورم نیز باعث کمک به امر فوق می شود و اثرات جانبی نیز ندارد. استفاده از کیسه های یخی برای مدت بیست دقیقه در هر دو ساعت نیز باعث تسکین درد و ورم می شود. در موارد درد مزمن استفاده از ماشینهای تنز (TENS Machine) جهت تسکین علائم ممکن است موثر باشد.

در موارد بعدی, اگر همچنان در حالت استراحت و در زمان شب نیز همچنان درد و جود داشته باشد و اگر آرتروز مچ به گونه ای باشد که فعالیتهایی نظیر شستن, پختن و سایر فعالیتهای روزمره مشکل باشد لذا از گزینه های دیگری باید استفاده کرد. تزریق داروهای کرتیکواستروئیدی باعث کاهش درد و افزایش عملکرد مچ دست می شود. در صورتی که این دارو نیز اثر خود را از دست داد باید عمل جراحی صورت بگیرد.

تعیین دقیق عمل مچ دست وابسته به شرایط بیمار و مفصل دقیق متاثر می باشد. به طور کلی دو انتخاب عمل جراحی برای جراح وجود دارد که یکی عمل همجوشی مچ دست (Wrist Arthrodesis (Wrist Fusion)) و دیگری تعویض مچ دست ( Wrist Arthroplasty (Wrist Replacement)) می باشد. عمل همجوشی مچ دست برای افرادی که کارهای زیادی با مچ دست خود انجام می دهند مناسب تر می باشد. این بدان دلیل می باشد که فعالیت های سنگین دستی همچنان علیرغم محدودیت حرکت مچ دست بموجب همجوشی امکان پذیر می باشد. استفاده از کیسه های یخی بمنظور تسکین علائم بعد از عمل مناسب می باشد. بعد از عمل باید از ساپورت های مچ دست بمدت 6 هفته استفاده شود و بازگشت کامل به فعالیت بعد از گذشت 3 ماه فیزیوتراپی امکان پذیر می باشد.

برای افرادی که از مچ خود برای فعالیتهای سنگین استفاده نمی کنند عمل تعویض مچ دست مناسب تر می باشد. تعویض مچ دست باعث از بین رفتن درد و انجام تمام حرکات از جمله نوشتن می شود اما انجام کارهای سنگین مانند بلند کردن اجسام سنگین مجاز نمی باشد. بعد از عمل مچ باید برای مدت شش هفته بطور کامل بی حرکت شود تا قطعات فلزی جدید شل نشوند و باید شش هفته دیگر بمنظور بازگردانی رنج حرکتی مچ دست در نظر گرفته شود.

آرتروسکوپی مچ دست در صورت تشخیص اولیه آسیب به استخوان خاص و مفصل مچ یک روش مناسب می باشد. این تکنیک اجازه می دهد تا تکه های شل استخوان و غضروف بمنظور بازسازی عملکرد نرمال مچ حذف شوند. عمل آرتروسکوپی مچ یک روش حداقل تهاجمی بوده و ثابت شده که درد را کاهش و رنج حرکتی بهبود می دهد.

پیشگیری از آرتروز مچ دست

انجام کارهای متناوب و ارتعاشی برای مدت طولانی ممنوع می باشد. باید بین انجام کارهای مربوط به دست زمانهای استراحتی جهت بازگردانی رنج حرکتی صورت گیرد زیرا از آنجاییکه غضروف زجاجی بیشتر تغذیه خود را از مایع سینویال دریافت می کند و این کار باعث بهبود آن می شود.

درد در مچ باعث ضعف عضلانی مچ دست و انگشتان می شود که جهت بهبود آن باید تمرینهای مخصوص با تجهیزات مخصوص (مانند استفاده از حلقه و یا فنر مچ دست جهت تقویت عضلات ناحیه ساعد بمنظور کاهش فشار وارد بر مچ در زمان فعالیت کاری یا ورزشی با دست) صورت بگیرد.